Η εξάρθρωση του ώμου (εξάρθρημα ώμου) πρέπει να αναταχθεί άμεσα, δηλαδή να ξαναμπεί το κόκαλο του βραχιονίου στη θέση του μέσα στην αρθρική κοιλότητα. Η ανάταξη μπορεί να γίνει από ιατρό ή από ειδικά εκπαιδευμένο φυσικοθεραπευτή ή νοσηλευτή. Σε κάποιες περιπτώσεις η εξάρθρωση (το εξάρθρημα) του ώμου παρουσιάζει πολύ μεγάλες δυσκολίες στην ανάταξη και απαιτείται μεταφορά του ασθενούς στα επείγοντα κάποιου νοσοκομείου, ώστε να επιτευχθεί η ανάταξη μετά από αναισθησία. Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ σημαντικό να πραγματοποιηθεί μετά την ανάταξη της εξάρθρωσης (εξαρθρήματος) του ώμου ακτινογραφία ώμου, ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσον το κόκαλο του βραχιονίου έχει επανατοποθετηθεί σωστά στην αρθρική κοιλότητα της ωμογλήνης. Επίσης, είναι πολύ χρήσιμο να πραγματοποιηθεί μαγνητική τομογραφία ώμου, ώστε να διερευνηθούν πιθανές βλάβες στον ώμο από μια εξαιρετικά βίαια εξάρθρωση (π.χ. σε τροχαίο ατύχημα με μοτοσυκλέτα) ή από επαναλαμβανόμενη εξάρθρωση (καθ'έξιν εξάρθρημα ώμου), όπως η βλάβη Bankart, δηλαδή η αποκόλληση του επιχειλίου χόνδρου από την ωμογλήνη ή η βλάβη Hill Sachs, δηλαδή το συμπιεστικό κάταγμα στο πίσω μέρος της βραχιονίου κεφαλής.
Αν η εξάρθρωση (το εξάρθρημα) του ώμου συνέβη με πολύ μεγάλη βία (όπως σε ένα ατύχημα) ή έχει επαναληφθεί πάνω από 2 φορές (καθ'έξιν εξάρθρημα ώμου) και στη μαγνητική τομογραφία διαπιστώσουμε βλάβες τύπου Bankart ή και Hill Sacks και ειδικά αν ο ασθενής είναι νέος (κάτω των 40 ετών) και αθλείται, τότε η καλύτερη λύση για την αποκατάσταση του προβλήματος είναι η χειρουργική (αρθροσκόπηση ώμου) από ειδικό ορθοπεδικό χειρουργό άνω άκρου και η μετεγχειρητική φυσικοθεραπεία με ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων (αναλυτική αναφορά πιο κάτω).
Αν επιλεγεί συντηρητική (μη χειρουργική θεραπεία), μετά την ανάταξη ο ώμος πρέπει οπωσδήποτε να ακινητοποιηθεί για 4-6 εβδομάδες σε θέση έσω στροφής με το χέρι κρεμασμένο σε ειδική ανάρτηση μπροστά στην κοιλιά. Το χρονικό διάστημα της ακινητοποίησης μετά από εξάρθρωση (εξάρθρημα) ώμου εξαρτάται από την ηλικία του ασθενούς, τη βαρύτητα του εξαρθρήματος και από το πόσες φορές έχει ξανασυμβεί. Σε μεγαλύτερους σε ηλικία ασθενείς (άνω των 40 ετών) και χωρίς ιστορικό προηγούμενου εξαρθρήματος προτιμούμε μικρότερης διάρκειας ακινητοποίηση, ώστε να αποφύγουμε να προκληθεί αγκύλωση του ώμου. Σε νεότερους ασθενείς και, ιδιαιτέρως, αν έχουν ιστορικό με εξαρθρήματα (καθ'έξιν εξάρθρημα) ώμου, απαιτείται οπωσδήποτε 6 εβδομάδων ακινητοποίηση αν θέλουμε να έχουμε ελπίδες αποκατάστασης της σταθερότητας της άρθρωσης με το κατάλληλο πρόγραμμα ασκήσεων σταθεροποίησης ώμου στη συνέχεια.
Το ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων αποκατάστασης του ώμου μετά από εξάρθρωση (εξάρθρημα) ξεκινά στις 4 εβδομάδες, είτε ο ώμος έχει αντιμετωπιστεί συντηρητικά, είτε και χειρουργικά. Αρχικά, περιλαμβάνει μόνο κινήσεις πρόσθιας κάμψης (σε ένα επίπεδο κάθετο με το σώμα του ασθενούς), χωρίς το χέρι να φεύγει μακριά από το σώμα. Από την 5η εβδομάδα, αρχίζουν κινήσεις απαγωγής (το χέρι να ανοίγει στο πλάι του σώματος). Από την 6η εβδομάδα αρχίζουν κινήσεις έξω στροφής (το χέρι σε διάφορες θέσεις στο πλάι του σώματος και να στρίβει προς τα πίσω, όπως για να χτενίσουμε τα μαλλιά μας). Από την 8η εβδομάδα αρχίζουν και ασκήσεις έσω στροφής στην πλάτη (όπως για να σκουπίσουμε την πλάτη μας από πίσω), οριζόντιας προσαγωγής (να σκουπίσουμε τον άλλο ώμο από μπροστά) και πλήρους διάτασης του κατωτέρου αρθρικού θυλάκου (όπως να περάσουμε το χέρι πίσω από το κεφάλι και να πιάσουμε τον άλλο ώμο). Αυτές οι κινήσεις γίνονται αρχικά παθητικά από το χέρι του φυσικοθεραπευτή, από το χέρι της (του) συντρόφου του ασθενούς ή από τον ίδιο τον ασθενή με τη βοήθεια του υγιούς χεριού του και σταδιακά ενεργητικά (με τη δύναμη των μυών του τραυματισμένου χεριού) και μετά την 8η εβδομάδα και με πίεση στο τέλος της τροχιάς κίνησης (διατάσεις) για ανάκτηση του πλήρους εύρους κίνησης. Από την 4η ως και την 6η εβδομάδα οι χειρουργημένοι ασθενείς και αυτοί που αντιμετωπίστηκαν συντηρητικά, αλλά επελέγη μακράς διάρκειας ακινητοποίηση (εξήγησα πιο πάνω) πρέπει να ξανακρεμούν το χέρι στην ανάρτηση μετά το τέλος των ασκήσεων.
Πέρα από τις ασκήσεις κινητοποίησης της άρθρωσης του ώμου, πάρα πολύ σημαντικές είναι οι ασκήσεις σταθεροποίησης της άρθρωσης και οι ασκήσεις αποκατάστασης του φυσιολογικού ωμοβραχιόνιου ρυθμού.
Οι ασκήσεις σταθεροποίησης της άρθρωσης του ώμου είναι κομβικής σημασίας για την αποφυγή νέας εξάρθρωσης. Αποτελούνται από ασκήσεις κλειστής κινητικής αλυσίδας (με τα χέρια στηριγμένα στο έδαφος ή στον τοίχο ή σε κάποιο τραπέζι) και ασκήσεις με λάστιχο για τους μακρούς σταθεροποιούς μυς της βραχιονίου κεφαλής (πλατύς ραχιαίος, μείζων στρογγύλος) και τους βραχείς σταθεροποιούς μυς της βραχιονίου κεφαλής (υπερακάνθιος, υπακάνθιος, ελάσσων στρογγύλος και υποπλάτιος). Δείτε βίντεο των ασκήσεων στα https://youtu.be/We4yv8plIFk και https://youtu.be/wSaQZUwI_Vg.
Οι ασκήσεις αποκατάστασης του φυσιολογικού ωμοβραχιονίου ρυθμού, δηλαδή της συγχρονισμένης κίνησης ωμοπλάτης-βραχιονίου είναι πάρα πολύ σημαντικές για την αποκατάσταση της αρμονικής λειτουργίας του πολύπλοκου μηχανισμού του ώμου και την αποφυγή πρόκλησης συνδρόμου υπακρωμιακής προστριβής (ή πρόσκρουσης) ώμου και, κατά συνέπεια, τενοντίτιδας υπερακανθίου (ή γενικώς στροφικού πετάλου). Οι ασκήσεις αυτές στοχεύουν: (α) Στη χαλάρωση του άνω τραπεζοειδούς μυός (ο μυς από το πλάι του λαιμού ως τον ώμο), που πάντα σφίγγει και φουσκώνει λόγω της θέσης ανάρτησης και της υπερβολικής χρήσης του στην προσπάθεια που κάνει ο ασθενής να σηκώσει το χέρι τις πρώτες εβδομάδες μετά την ακινητοποίηση ή μετά το χειρουργείο, ενώ οι μύες του ώμου που θα έπρεπε κανονικά να κάνουν την κίνηση είναι αδύναμοι. (Β) Στην ενεργοποίηση του κάτω τραπεζοειδούς, των ρομβοειδών και του προσθίου οδοντωτού υπό τον έλεγχο του αρμόδιου εγκεφαλικού κέντρου (motor control re-learning ή brain-body-control), ώστε σε κάθε κίνηση του ώμου η ωμοπλάτη να έρχεται στην ανατομικά και λειτουργικά σωστή θέση σε σχέση με το χέρι και να αποφεύγεται η προστριβή των τενόντων του στροφικού πετάλου και ειδικά του υπερακανθίου τένοντα κάτω από την ακραία προεξοχή της ωμοπλάτης, το ακρώμιο (σύνδρομο υπακρωμιακής προστριβής και τενοντίτιδα υπερακανθίου). Δείτε παράδειγμα άσκησης με λάστιχα με απόλυτη επικέντρωση στους κάτω τραπεζοειδείς στο βίντεο https://youtu.be/We4yv8plIFk και άσκησης διόρθωσης της κίνησης της ωμοπλάτης (επανεκπαίδευση φυσιολογικού ωμοβραχιόνιου ρυθμού) σε ανύψωση των χεριών https://www.youtube.com/watch?v=oXUZfSVGaXg.
Αυτές τις ασκήσεις μπορώ να διδάξω στους ασθενείς είτε από κοντά αν κατοικούν στην Κρήτη (στο Brain-Body Control Centre of Therapy and Exercise Kolymbari Chania ή σε κατ'οίκον θεραπεία), είτε μέσω internet σε συνεδρία τηλε-φυσικοθεραπείας (on-line training) αν κατοικούν εκτός Κρήτης. Για καλύτερη κατανόηση της σωστής εκτέλεσης των ασκήσεων δίνω στους ασθενείς (ή τους στέλνω με e-mail) διαφάνειες με φωτογραφίες των ασκήσεων και οδηγίες, καθώς και μικρά επεξηγηματικά της κάθε άσκησης videos (τα στέλνω μέσω viber ή messenger ή e-mail).
